Translate

Jumat, 29 Oktober 2010

Cerita Rakyat Paser, By: Sudirman Matalil


Putri  Kelawot
Riut riang riut, awat aku kaka Nalau, kantem kayangku kantem, kantem kayu daan olai. Jono suara ene te dingo. Tempone Nalau malan  depo nyempotan sumba lati. Jono lou Nalau bengong.  Penyundokyo mo paka yo paling ombo ite yo kenone moko keo  erai kukui kelawot begantung engkang paka.  Pengite yo kayangyo bekantem mo paka kayu yo cukup olai.  Rupayo kelawot ene sundok berusaha ngelupas kayang dan ternyata usahayo ene sia-sia ka kerna belo kompan ulun yo ngawat sio.  Mite keo kelawot bekantem kayangyo, timbul  pengenanam lang kesong Nalau. Gesik-gesik iyo mengket tondal kayu ene, ngedempet kelawot yo begantung yo bekantem kayangyo ene. Iyo ngedempet sambil notok paka kayu ene. Pengekayo kelawot ene ende kuli nawat koe Nalau.  Kelawot ene noit doli koe Nalau   po lou yo.  Ma Nalau yo engket memma nginte hasil engket nyempotan mara-mara po Nalau.  Kenone Nalau muli belo moit ise-ise, kati pan telaos, pelanduk diang pan empulu ede.  Yo keo malah erai kukui klawot tingen. Entah kenone timbul ka  kosang lang kesong Nalau. Kelawot ene pesumba koe yo lang kurung. Jie yo pan isop okan kati amu ayam yo lainyo. 
Tenu olo yo lalo i Nalau malan diang ma yo  po ngumo.  Cukup oro boyan po umo ene.  Ena malan memma  maka duluy bayu muli.  Waktu muli po lou Nalau diang ma yo berik mite moko keo pengokan yo bemacam-macam ketindo.  Nalau diang ma yo heran, bengong diang takut.  Umpu ise pengokan endo, ise lou ulun yo ngantor sendo, ise lou yo nampa sio. 
Diang pengenanam ragu-ragu, coba jie yo idik-idik pengokan ene po benatang amu yo.  Maksudyo ena benatang amuyo kuman pengokan ene mate, ene berarti pengokan ene keo eles yo.  Jie yo po using, using belo mate, jie yo po koko, koko belo mate kuman sio. Using, koko bolum buen ka, belo keo ise-ise. Jie yo po benatang yo lain   biasa-biasa ka.  Maposlah pengenanam ragu-ragu ene ende ena pengokan ene keo elesyo.  Penyundokyo iyo kuman sio sekolo. Bo ketindo ko kuen kanam yo, sundok ene iyo lou belo keo kejadian ise-ise sundok kuman pengokan ene.   Tapi mase keo bemacam-macam pikiran sumba lang kesong Nalau, ise ka diantara yo ngantor pengokan ene. Ngunti diang tetangga, tetangga yo belo keo mite ulun yo sulet, ngantor pengkonan  ene.  Bepeketa ka Nalau diang ema yo, bepura-pura dero duo malan depo umo, tapi belo sampe umo,  dero ngintip engket oro sambil mite de po lou.  Belo ola sundok sene, engket lou ene taru dingo suara ulun bawe diang  suara bemacam-macam, keo yo kati suara mutu pare, nampa jelepong, moka kayu, nimba danum ,bekias,pokok yo bemacam la. 
Penyundokyo Nalau nyoba ngintip engket engkang dinding. Tengkojet ampe brikyo, Nalau diang ma yo, engket luang dinding iyo mite erai kongo ulun bawe regok, buen nau empu ngadap tepa. Kati putri raja regokyo.  Jadi waktu ene empu mite daon lewok.  Begamat-begamat  Nalau sumba lou, nangop ulun bawe regok ene a. Putri ene akhiryo tenangop diang mopas malur tindu lepas.  Diang tangis-tongul iyo tindu po Nalau diang ma’ yo supaya belo penate. Nalau diang ma’ yo  memang belo keo rencana nempate sio. 
Ise lou yo kakan  nempate ulun keregok ede, cantik kati putri raja, ai buen kesong nua. Putri cantik ene pengekayo jadi bawe Nalau. Dero pengekayo bolum kolat buenka serba keo.
Entah kejeman, des empu selokoi, entah kenone Nalau kesowot diang suara Putri kelawot ene denne, yo kayangyo tegepit paka kayu des iyo nyempotan denne. Sambil umbi-umbi nyoba yo tindu apan baweyo kakan benyanyi kati rukuyo denne.  Diang deo harap baweyo tindu, ena benyanyi ene, nang pinadingo nua.  Karena ena penadingo nua aku  kembali po wujudku semula bai, yo ene, jadi kelawot.  Nalau belo percaya ulun  jadi kelawot, ente ene iyo tindu supaya bawen yo benyanyi.  Pengekayo koe kono desak terus, bawe Nalau benyanyila, kate tenindu Nalau. Sebelumyo bawe yo tindu maaf, ena keo kejadian sesuatu   sundek sene, ene artiyo perpisahan sama dero.
Benyanyila bawe Nalau. “…..riut riang riut, awat aku kaka Nalau, kantem kayangku kantem, kantem kayu daan olai”. Belo pian eka bawe Nalau benyanyi enende, duri eka lagu, bulu mo kompuyo semakin merata.
Begitu lagu sundok,  la onon Nalau mak si ulun buen nau yede ende, yo keo  klawot.  Nalau brik, belo percaya ise yo nite yo. Tapi diang pengenanam yo sangat nyesal kelawot ngentang” Akula baweko, iko sundok ngelanggar sumpako denne, kerna iko sundok ngelanggar ene, maka kakanbelo kakan iko,  aku harus kembali po wujudku sembula oleh sebab ene taka duo harus bepisah, eneka pesanku diang siko,  jaga pea taka buen-buen, mudah-mudahan taka kuli mangku ruku nua”.

Kosa-kata:
Kelawot = monyet/owa-owa
Riut = angin
Awat = tolong
Kantem = terjepit
Kayangku = tanganku
Daan = dahan
Dingo = dengar
Tempone = waktu itu
Nyempotan = menyumpit
Lati alas = hutan
Jono = sering
Paka = ranting
Ombo = atas/tinggi
Erai kukui = satu ekor
Engkang paka = diantara dahan
Pengiteyo = kelihatannya
Olai = besar
Mite = melihat
Pangunanam = perasaan
Lang kesong = dalam hati
Mengket tondal = memanjat pohon
Ngedempet = mendekati
Pengekayo = penghabisannya
Notok = memotong
Ene ende = itu tadi
Noit koe = dibawa oleh
Memma = pagi
Nginte = menunggu
Kenone= kenapa
Moit ise-ise = membawa apa-apa
Kati = seperti
Telaos = rusa
pelanduk = kancil
Empulu = burung
Tingen = saja
Kosang = kasihan
Pesumbayo =dimasukannya
Kuman ngisop = makan minum
Ngumo = berhuma
Oro boyan = jauh jalannya
Ena = kalau
Duluy = sore
Muli = pulang
Brik = kaget
Pengokan = makanan
Umpu = kepunyaan
Anggrek buyung
Ngantor = mengantar
Nampa = membuat
Jie = member
Idik-idik = sedikit
Amu yo = peliharaannya
Mate = mati/meninggal
Elesyo = racunnya
Using = kucing
Koko = anjing
Bolum buen = hidup bahagia
Mapos = hilang
Buen kanam = enak sekali
Sundok = sudah
Ngunti = bertanya
Sulet = datang
Ola = lama
Tarudingo = terdengar
Mutu pare – menumbuk padi
Jelepong = tepung
Moka kayu = membelah kayu
Nimba danum = menimba air
Engkang = sela
Tengkojet = terkejut
Ampe = sampai
Bawe regok = perempuan cantik
Empu ngadap = saat menghapap
Tepa = penginangan
Daon lewok = daun sirih
Nangop = menangkap
Tenangop = ditangkap
Penate = dibunuh
Nempate = membunuh
Bolum kolat buen serba keo=hidup bahagia serba ada
Kesowot = teringat
Dene = dulu
Apan = supaya
Rukuyo = ketemunya
Pinadingo =perdengarkan
Koe kono = karena kena
Tenindu = diminta

6 komentar:

  1. gada cerita translatex kh bah,.....ga ngerti kita na...

    BalasHapus
  2. Halo Om sudirman.saya butuh bantuan dalam postingan berbahasa Pasir untuk blog saya www.sejarahpaser.com .
    Bisa di bantu translate bahasa indonesia menjadi bahasa Pasir.?
    Dan saya sangat berterima kasih apabila di beri kisah - kisah sejarah dari suku Pasir.
    Terima kasih sebelumnya.kalau ada kesempatan kunjungi blog sederhana saya ya di www.sejarahpaser.com .

    BalasHapus
  3. waaahhh.. buen sempuri uda ndo,,, lak makai basa paser aso...tabe ng'copi sio nte pea,anak akon... salam kenal ka aq ket Paser Adang ndo.. malan2 ka po pondok reot ku la sengkatel.blogspot.com

    BalasHapus
  4. gawal ries mite sempuri endo. tambah nue sempuri yo lain, apan betamba referensi yo taka. sebab taka endo kati tamu la negeri sendiri. ola-ola basa paser kuli mapos ena belo taka sendiri ngelestari siyo. ena keo waktu singga la www.jumaiyati.blogspot.com

    BalasHapus
  5. Tampa ndok deo sempuri taka pan beloh mapos nte opo-opo taka nin

    BalasHapus